مقالات نشریه آفتاب خاورمیانه

آیا پس‌انداز کردن امری خوشایند و به نفع اقتصاد است یا امری نکوهیده؟ سوالی که مطرح شد گرچه بسیار ساده به نظر می‌آید اما جریان‌های فکری متفاوت و گاه متناقضی را در ادبیات اقتصادی وارد کرده است.

مردم سال‌هاست که نظاره‌گر بازار انحصاری خودرو هستند و همواره گلایه از کیفیت پایین و بهای بالای آن، بر سر زبان‌هاست. چرا باید صنعت خودرو انحصاری باشد؟ چرا ایران مانند سایر کشورها، صنعت قوی و محکمی در بخش خودروسازی ندارد؟

امارات متحده عربی از زمان اتحاد خود در سال ۱۹۷۱ راه درازی را پیموده است. تنها در پنج دهه، از مجموعه‌ای متشکل از چند پست تجاری با جمعیتی متکی به ماهیگیری و مرواریدسازی به یکی از پر جنب و جوش‌ترین اقتصادهای جهان تبدیل شده است.

«کرونا نشانمان داد که جای‌جای دنیایمان به هم مرتبط است. به عنوان بخشی از التیام جهانی به دنبال راه‌های تازه‌ای برای ارتباط با اقصی نقاط دنیاییم بلکه آینده برایمان قابل تحمل‌تر بشود.» این جملات بخشی از صحبت‌های اورزولا فون دِر لِیِن ، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا در جلسه‌ای است که اتحادیه از پروژه دروازه جهان پرده برداشت.

محسن آزمایش (اشتهاردیان) در سال 1304 در خانواده ای روحانی در تهران به دنیا آمد. به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی خانواده و همچنین از دست دادن پدر در سن نوجوانی، محسن تا چهارم ابتدایی درس خواند و مجبور شد درس را رها کند و از 11 سالگی به شاگردی در آهنگری مشغول شد. بعد از چهار سال شاگردی و کار شبانه روزی در سال 1318 توانست با 140 تومان پس انداز مغازه کوچکی در خیابان عین الدوله بخرد.

اگر سال 2021 را سال مبارزه با ویروس کرونا بدانیم، سال 2022 را می‌توان سال تطبیق با واقعیت‌های دنیای جدید دانست، هم در حوزه‌هایی که به دلیل بحران تغییر شکل داده‌اند (دنیای جدید شغلی و آینده سفر) و هم در برابر رویدادهای عمیق‌تری که در شرف وقوع هستند مانند ظهور امپراتوری چین و سرعت تغییرات آب و هوایی.

درک چگونگی ساختن یک فرهنگ سازمانی با درک چیستی فرهنگ سازمانی آغاز می‌شود. از نظر عملی، وقتی در مورد فرهنگ سازمانی صحبت می‌کنیم، منظور «روشی که افراد با یکدیگر، کارشان و دنیای بیرون ارتباط دارند» است.

کسی که مهاجرت را انتخاب می‌کند، قطعاً یکی از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین تصمیمات زندگی خود را گرفته است. مهاجرت تحت تاثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می‌تواند یک اجبار یا یک انتخاب باشد.

گاهی تنها لازم است تکه چوبی را در گل‌ولای برکه‌ای راکد فرو ببریم و تکان دهیم تا نبض حیات در گستره یک اکوسیستم، دوباره جهیدن گیرد. اصلاحات در ساختار تعاملات معمولا چنین وضعی دارد و یک تغییر کوچک میتواند اتفاقی بزرگ را برای همه ذینفعان آن تعامل به ارمغان آورد.

امروزه نظام بانکداری در ایران مبتلا به امراضی است که در کمتر جایی از دنیا مشابهی از آن‌ها را می‌توان یافت. از جمله، اعمال نفوذ یا مدیریت دولت بر بسیاری از بانک‌های ایران زاینده‌ پدیده‌ای به نام تسهیلات دستوری بوده که مطلقا تحمیل کننده ضرر و زیان به بانک است

در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۰ نشست‌های حول محور احیای برجام همچنان ادامه دارد و هر روز اخبار ضد و نقیض از پیشرفت یا توقف و انسداد مذاکرات مخابره می‌شود. بازار ملتهب با بیم و امید پیشرفت مذاکرات را رصد می‌کند و در انتظار دریافت نشانه‌های بهبود است.

رابطه بین جمعیت، رشد و توسعه اقتصادی یکی از محوری‌ترین مسایل مورد بحث در محافل اقتصادی و جمعیت‌شناسی است. از آنجایی که علم اقتصاد شاخه‌ای از علوم اجتماعی است که به روشنی مرز مشخصی را نمی‌توان بین آن و سایر علوم اجتماعی قائل بود

برندگان امسال نوبل علوم اقتصادی نشان داده‌اند که می‌توان به بسیاری از پرسش‌های اقتصادی بزرگ و مهم جامعه پاسخ داد. راه‌حل اصلی آن‌ها برای پاسخ به این پرسش‌ها، استفاده از آزمایش‌های طبیعی بود، چرا که موقعیت‌هایی که در زندگی واقعی به وجود می‌آیند شبیه آزمایش‌هایی هستند که توسط محققین طراحی می‌شوند.

یارانه همان کمک‌های نقدی دولتی است که با انگیزه حمایت از صنایع و کسب و کارها، یا به منظور بالا بردن توان رفاهی مصرف‌کنندگان به برخی کالاها یا خدمات تعلق می‌گیرد. دولت‌ها ممکن است به منظور تشویق صنعت به تولید یک کالای مهم و رقابت‌پذیر کردن آن در برابر رقبای خارجی یارانه اختصاص دهند تا از تولید بومی آن کالا حمایت کنند.

نیروی کار متخصص، وجود زیرساخت‌های فراوان و غنی بودن ایران از نظر منابع و حمل و نقل از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران به شمار می‌رود. علیرغم این جذابیت‌ها، هنوز سرمایه‌گذاران خارجی، ایران را مقصد خود نمی‌دانند. در این مقاله به بررسی این عدم جذابیت‌ها پرداخته می‌شود.

چندی از گفتار قائم مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص این که دولت سیزدهم به سمت قیمت‌گذاری دستوری نمی‌رود نگذشته بود که وزارت جهاد کشاورزی نسبت به اعلام لیست قیمت مصوب کالاهای اساسی اقدام کرد. به موازات تفاهم‌نامه‌ای بین معاون اول رییس‌جمهور و سازمان بسیج مستضعفین برای نظارت بر کلیه واحدهای صنفی به امضا رسید. اگر قیمت‌گذاری دستوری در جهان و ایران تجربه‌ای شکست‌خورده محسوب می‌شود، چرا درِ دولتمردان ایرانی همواره بر این پاشنه می‌چرخد؟

منوچهر سالور فرزند حسنقلی میرزا سالور (عماد‌السلطنه) در مهر ۱۲۹۳ در تهران به دنیا آمد. بعد از فوت پدر در کودکی، مادر و خواهرش سرپرستی او را به عهده گرفتند. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی وارد دبیرستان صنعتی ایران و آلمان شد و در سال ۱۳۱۴ درسش را در رشته برق به پایان رساند. او تابستان‌ها به ‌عنوان کارآموز فنی در کارخانه سیمان ری با دستمزد روزانه 17 ریال مشغول به کار شد و از همان زمان به تدریج با صنعت سیمان آشنا شد.

مهارت‌های سخت، توانایی‌های قابل آموزش هستند؛ مهارت‌هایی که کمیت آن‌ها به سادگی قابل سنجش است. معمولا این مهارت‌ها در کلاس‌های درس، از طریق کتاب‌ها و یا در حین کار و در محل کار آموزش داده می‌شوند، مانند مدرک تحصیلی یا گواهینامه فنی، تسلط به زبان خارجی، برنامه‌نویسی و غیره.

اخلاق یک اصطلاح کلی در علوم انسانی است. این اصطلاح هم به خلق و خوی افراد در زندگی اشاره دارد و هم به منش جمعی و قوانین اجتماعی و هم به کنش‌های مذهبی. با اینکه بیشتر اوقات این واژه به معنی رفتاری خداپسندانه برداشت می‌شود اما می‌تواند قوانین ارتباطی در یک مجموعه کوچک مانند اخلاق سازمانی؛ یا مربوط به یک شغل خاص مانند اخلاق پزشکی؛ یا مربوط به ارتباط با مراجعان مانند اخلاق حرفه‌ای و گونه‌های دیگر آن مانند اخلاق پژوهشی باشد.

در قرن شانزدهم که اروپا فاتحانه طلا و نقره‌ی آمریکای شمالی و جنوبی را غارت می‌کرد و به اروپا می‌برد، راه را بر «تورم» هم هموار کرد. اولین اقتصاددانان (امثال ژان بودن و دیوید هیوم) متوجه شدند عرضه‌ی پول بر قیمت اثرگذار است. نقدینگی بالا منجر به تولید و توسعه‌ی بیشتر می‌شود، اما در انتهای این مسیر، نقدینگی، زیاد منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود. با ایجاد پول فیات، امکانِ چاپ پول قانونی اما بدون پشتوانه به وجود آمد. وسوسه‌ای همیشگی برای دولت‌ها که حالا می‌توانستند با یک ماشین چاپ هزینه‌هایشان را جبران کنند.

فین‌تک ترکیبی از دو واژه Financial و Technology و در واقع به معنای تکنولوژی مالی بوده و تمامی کسب‌وکارهای نوآورانه و تکنولوژیک در ارائه محصولات و خدمات مالی را شامل می‌شود. این مفهوم در جهت تسهیل و سرعت بخشیدن به انواع خدمات مالی، ایجاد شده و خدمات متعددی از جمله، اپلیکیشن‌های موبایل‌بانک، ارزهای دیجیتال و نئوبانک‌ها را در ‌بر‌ می‌گیرد.

با افزایش و ساده شدن دسترسی به شبکه‌های اجتماعی،‌ علاقه عمومی به تولید و انتشار محتوای خبری و اطلاع‌رسانی نیز افزایش یافته است. این گسترش متاسفانه همراه با کیفیت و محتوای مناسب نبوده و به دلیل عدم رعایت اصول و قواعد تولید و نشر،‌ شاهد انتشار اخبار جعلی و یا اظهارنظرهای غیرکارشناسانه و هیجانی هستیم.

رابطه بین مناسبات اقتصادی و سیاسی و اثر هریک از آن‌ها بر معیشت افراد جامعه یکی از کلیدی‎ترین محورهای بحث در مکاتب اقتصادی و سیاسی بوده و هم اکنون نیز هست. این موضوع که طیف گسترده‌ای از اندیشه‌ها را در بر می‎گیرد از یک سو در مکاتب اقتصادی متمایل به دولت، این نهاد عمومی را حاکم بلامنازعی در نظر می‌گیرد.

نرخ بیکاری احتمالاً شناخته شده‌ترین معیار بازار کار و مطمئناً یکی از متداول‌ترین شاخص‌های مورد استفاده در رسانه‌های اقتصادی و اجتماعی است. این نرخ نشان‌دهنده میزان ناتوانی اقتصاد یک کشور در ایجاد اشتغال برای افرادی است که به هر دلیلی مشتاق انجام کار هستند اما به دلایل اقتصادی نمی‌توانند شغل مناسب خود را پیدا کنند.

دولت سیزدهم در شرایطی کار خود را آغاز کرده که با انبوهی از انتظارات اقتصادی جدید و از پیش انباشته مواجه است. بر همین اساس بسیاری از افراد و گروه‌ها بر مبنای تفکرات یا منافع خود لیستی از کارهایی که دولت جدید «باید انجام دهد» تهیه کرده و از طرق مختلف ارائه داده‌اند. اما تجربه اندوخته سال‌های گذشته نشان می‌دهد که توجه به لیستی از کارهایی که دولت جدید «نباید انجام دهد» بسیار کارسازتر است.

محمد‌تقی برخوردار فرزند محمد‌حسین در شهریور ماه 1303 در خانواده‌ای تجارت پیشه در شهر یزد به دنیا آمد. وی نسل سوم از خانواده برخوردارها بود که از زمان ناصرالدین شاه در یزد به تجارت مشغول بودند.

اکنون که مقدمه‌ای از وضعیت آبی ایران بیان شد، می‌توان به موضوع اصلی، یعنی مسئولیت اجتماعی جانمایی صنایع در ایران ورود کرد. به گفته برخی کارشناسان، جنگ 8 ساله ایران و عراق و هدف قرار گرفته شدن صنایع پرارزش نفتی واقع در سواحل خلیج‌فارس توسط حکومت صدام حسین و نیز آمریکا مسبب نوعی نگرش امنیتی نسبت به جانمایی صنایع و کارخانه‌ها بین مسئولان ایرانی شد.

طی ۲۰ سال گذشته، بسیاری از رؤسا و مدیران سازمان‌‌های مردم‌نهاد (NGO)، مشاوران و دانشگاهیان آینده‌‌نگر نظریه‌‌ای مطرح نمودند که چگونه سازمان‌‌ها می‌‌توانند هم‌زمان با در نظر گرفتن مسئولیت‌‌های اجتماعی و برخورداری از نظام مدیریتی سبز، پیشرفت نموده و به موفقیت دست یابند.

در ساده‌ترین تعاریف، محیط کاری را گوناگون می‌دانند که افرادی از سنین، نژادها، جنسیت، زبان و پیشینه‌ی فرهنگی متفاوتی را استخدام می‌کند، اما این تعاریف در طول زمان اشکال دقیق‌تری به خود گرفتند و خود را بر مفاهیمی چون تنوع در «تجربه‌ی زیستی»، «گرایش»، «آگاهی شناختی»و فاکتورهایی از این دست استوار کردند.

کسب‌وکار مالی، در همه‌ جوامع، تحت تاثیر قوانین، مقررات و محدودیت‌هایی قرار دارد که تضمین‌کننده‌ سلامت، شفافیت و دقت بازیگران مختلف در این شبکه است. قوانین، دستورالعمل‌ها و محدودیت‌هایی که به مانند یک شمشیر دو لبه عمل می‌کنند. از یکسو مانند هر شبکه‌ دیگری تضمین‌کننده و پایه‌ اعتماد کاربران شبکه به خدمات دهندگان است و از سمت دیگر با استانداردسازی فضای کسب‌وکار، اجازه‌ نوآوری‌های بی‌حد و حصر را از خدمات دهنگان می‌گیرند.

مایک نووگراتز، موسس گالکسی دیجیتال اخیراً گفته: «بیت‌کوین گزارش کار بانک‌های مرکزی است.» آیا ارز دیجیتال بانک مرکزی یا همان CBDC ها می‌توانند بیت‌کوین را از دور خارج کنند؟

تیم اقتصادی دولت سیزدهم با کسب رای اعتماد از مجلس شناسایی شد و گرچه هنوز ریس‌کل جدید بانک مرکزی معرفی نشده است ولی اولویت‌ها و چالش‌های اقتصادی دولت موضوعی آشکار است.

مقوله توزیع درآمد در ادبیات اقتصادی مقوله‌ پیچیده‌ای است که همواره در میان رجال سیاسی نیز هواداران فراوانی به خود جلب کرده است. این بحث همواره در افت و خیزهای سیاسی و اجتماعی چه در جوامع پیشرفته و چه در جوامع در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته یکی از محوری‌ترین دغدغه‌های است که توسط رجال سیاسی مطرح است و عمدتا کانون اصلی شعار‌های آنان را به خود اختصاص می‌دهد.

آمارها همواره رابطه مستقیمی با میزان متوسط یک جامعه دارد. به عبارتی بهره‌گیری از آمار به ما این امکان را می‌دهد که در مورد پدیده‌های اقتصادی در حد متوسط و با ضریب خطای ثابتی صحبت کنیم. در صورتی که بتوان آمارها را طبقه‌بندی کرد می‌توان نگاه متفاوتی به وضعیت توزیعی یک جامعه داشت.

اقتصاد ایران شاید از معدود اقتصادهایی باشد که در یک دوره طولانی چند ده ساله تورم دو رقمی را تجربه کرده است و کماکان بدون پیدا کردن یک راه‌حل پایدار به راه خود ادامه می‌دهد. شاید پذیرش این واقعیت که امثال سوئیس و سوئد در سال گذشته میلادی تورم بسیار ناچیزی را به ثبت رسانده باشند خیلی سخت نباشد، اما شاید سخت باشد که بدانیم حتی عراق، افغانستان و فلسطین اشغالی هم تورمی کمتر از سه درصد را تجربه کرده‌اند.

محمد صادق عرب که نام خانوادگی خود را به فاتح تغییر داد فرزند حاج محمد عرب در سال 1277 در خانواده‌ای بازرگان در یزد به دنیا آمد. در آن سال‌ها یزد درگیر خشک‌سالی و بیکاری بود و گروه‌هایی از یزدی‌ها به دنبال مکانی مناسب برای زندگی و سرمایه‌گذاری به منطقه کرج مهاجرت کردند.

ما برای اولین بار یکدیگر را در آوریل ۲۰۰۹ ملاقات کردیم. مسترکارت در میان بحران مالی جهانی، به دنبال یک مدیرعامل جدید بود. یکی از ما، ریک ، رئیس هیات مدیره بود و این مسوولیت را بر عهده داشت و دیگری، اَجِی ، از مدیران ارشد گروه مالی سیتی بود که به عنوان یک کاندیدا نیز پیشنهاد شده بود.

تعمق در معنای بعضی واژه‌ها که در نظر ما بدیهی شمرده می‌شوند، می‌تواند بسیاری از پرسش‌های پیچیده را برای ما قابل فهم کند. واژه‌ی «استراتژی» هم یکی از همین موارد است.

در ذهن بسیاری از کارکنان سازمان‌ها، تصویری نمادین و اغراق شده از رئیس یک سازمان وجود دارد که: «رئیس، شخصی است که پشت میز بزرگ خود نشسته و دست‌هایش را مقابل سینه‌اش جمع کرده و با نارضایتی به کارمند نگاه می‌کند و می‌پرسد: آیا کاری را که به تو واگذار کرده‌ام را تمام کردی؟

اهمیت بیمه‌های زندگی زمانی مشخص می‌شود که به ضرورت وجود آن در سبد خرید خانوار پی ببریم. در حقیقت با خرید بیمه‌های زندگی هر فردی، با ارزش‌ترین سرمایه‌اش یعنی عمر خود را بیمه می‌کند.

کدها به مجموعه قوانین، باید و نبایدها یا اصولی که به عنوان قوانین نوشته یا نانوشته با توجه به زمان، مکان و شرایط باید رعایت شوند اشاره دارند. موضوع کد لباس بحث در مورد پوشش‌هایی است که به شکل ضابطه‌مند در یک چهارچوب تعریف ‌شده‌اند.

تصویب کلیات طرح بانکداری در مجلس شورای اسلامی منجر به بروز انتقادات فراوانی از طرف بسیاری از متخصصان حوزه پولی و بانکی شده است. این یادداشت به برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح در زمینه بانکداری مرکزی پرداخته و آن را به بوته نقد می‌گذارد.

بانک‌ها کسب‌وکارهای قدیمی‌ای هستند که طول عمر آن‌ها حتی از حکومت‌ها و دولت‌ها هم بیشتر است. به همین خاطر دارای چارچوب‌ها و قواعد خاصی هستند؛ درنتیجه برای تغییر در آن‌ها باید همه زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی فراهم باشد. نئوبانک‌ها ظهور یافتند تا با غیرحضوری کردن کلیه فرآیندها، بدون داشتن شعبه‌ای فیزیکی به این کسب‌وکار قدیمی، رنگ و لعابی دیگر ببخشند. نئوبانک، تحولی در بانکداری است.

سند، هر نوشته‎ای ‌است که در مقام اثبات دعوی یا دفاع قابل استناد باشد و به دو دسته رسمی و عادی تقسیم می‎شود. اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی و در حدود صلاحیت آن‌ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است.

بنا بر گفته‌‌ی دویچه بانک، نظام پولی در وضعیت شکننده‌‌ای قرار گرفته است. پیش‌بینی دویچه بانک این است که تا سال 2030 ارزهای دیجیتالی بالغ بر دویست میلیون کاربر خواهند داشت. در گزارشی به نام «2030 را تصور کن» دویچه بانک نوشته است که در نهایت ارزهای دیجیتال جایگزین پول نقد می‌‌شوند، چرا که تقاضا برای گمنامی و به‌‌علاوه برای راه‌‌های غیرمتمرکزتر پرداخت در حال رشد است.

فضای عمومی کشور در کنار بحران کرونا و نابسامانی اقتصاد در تب و تاب مذاکرات وین و انتخابات ریاست جمهوری است.

صنعت بانکداری شاهد تغییر و تحولات گسترده‌ای در طول دهه‌های گذشته بوده است که بر اساس ادبیات موجود در تاریخ تحولات بانکداری، دو جریان فکری اصلی را می‌توان در آن یافت.

صندوق توسعه ملی ایران یک نهاد دولتی است که در سال ۱۳۷۹ به واسطه تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت و همچنین رکود اقتصادی حاصل از افت تولیدات به منظور تبدیل قسمتی از عواید حاصل از فروش فراورده‌های نفتی به ثروت‌های ماندگار و سرمایه‌گذاری برای نسل‌های آینده تأسیس گردید.

همان‌طور که بدن انسان گاهی به مشکلات و بیماری‌ها با ورم کردن واکنش نشان می‌دهد، تورم قیمت‌ها در اقتصاد هم معمولاً نشان‌دهنده یک بیماری است. بیماری خطرناکی که تمامی ریز و درشت اقتصاد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند مشکلات بزرگی به همراه داشته باشد.

در سال‌های 1398 و 1399 و پس از خروج آمریکا از برجام، نظام بودجه‌ریزی کشور نتوانست خود را با شرایط جدید هماهنگ کند. نتیجه این عدم هماهنگی، ارائه بودجه‌هایی با پیش‌بینی‌های به شدت غیرواقعی و بیش‌برآورد شدید منابع درآمدی، تشدید کسری بودجه در طول سال و دریافت مجوز از شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا برای دریافت منابع از صندوق توسعه ملی و انتشار اوراق بیش از سقف قانونی بود. لایحه بودجه 1400 از احتمال زیاد تکرار این اتفاق حکایت دارد.

محمدرحیم متقی ایروانی در 21 بهمن‌ماه سال 1299 در محله مشیر شیراز به دنیا آمد. پدرش میرزا محمد‌کاظم از تجار سرشناس شیراز بود که تجارت‌خانه‌ای داشت و به واردات چای، پارچه و... می‌پرداخت. محمدرحیم فرزند ارشد خانواده بود و مادر را در سن شش‌سالگی از دست داد و عبدالرحمن عموی رحیم که فرزندی نداشت سرپرستی محمد‌رحیم و برادرش محمدکریم را بر عهده گرفت.

اسمش را بگذاریم دورکاری، کار ریموت یا کار از خانه، به نظر می‌‌رسد در جهان پساپاندمی، قرار است همچنان خانه‌‌هایمان خط مقدم کاریمان باشد. بعضی بررسی‌‌ها می‌‌گویند دورکاری، به جز ایجاد بعضی موانعِ کم‌‌وبیش پیش پا افتاد‌ه، تغییر شگرفی در بازده کاری افراد ایجاد نکرده است. ولی چیزی که به قطع تغییر کرده این است که دورکاری حالا دیگر نه تنها بیگانه نیست، بلکه به ضرورتی برای بقا و ثبات شرکت‌‌ها بدل شده است. هر چه نباشد آمارها می‌‌گویند تا قبل از همه‌‌گیری تنها 30% از آمریکایی‌‌ها دورکاری را تجربه کرده بودند، ولی این رقم در ماه آوریل 50% آمریکایی‌‌ها و 40% انگلیسی‌‌ها را دربرگرفته است. همین باعث شده که بسیار از بانک‌‌ها مثل جی.پی.مورگن و ابرشرکت‌‌هایی مثل گوگل اعلام کنند که قصد دارند دورکاری را برای خیلی مشاغل دائمی کنند.

با شروع سال 2020 شاهد تحول عظیمی در سازمان‌های دانش‌محور بوده‌ایم. رشد تکنولوژی و ارتباط جمعی چنان سریع و فراگیر بوده است که باعث شد افراد از خود بپرسند: «آیا واقعا نیاز است برای انجام وظایف اداری همه در یک مکان دور هم جمع شویم؟» پاسخ طی دوران قرنطینه ویروس کرونا مشخص شد. در واقعیت همه متوجه شدیم برای انجام وظایف شغلی نیازی نیست تمام افراد در یک مکان کنار هم باشند.

از زمان مبادلات كالا به كالا که اولین نوع پرداخت بشر بوده تا به امروز فرآیند پرداخت در طول قرون دچار تحولات شگرفی شده است. پس از ابداع سكه و اسكناس، این دو به مدت سه هزار سال، اصلی‌ترین وسیله‌‌های پرداخت بوده‌‌اند. در كنار این ابزار نقدی، همواره ابزار اعتباری مانند چیزی كه امروزه به معنای چك مورداستفاده قرار می‌گیرد، وجود داشته است. ابزار الكترونیكی پرداخت مانند كارت‌های مغناطیسی، تراشه‌دار و غیرتماسی و همچنین بانكداری مدرن بر بستر وب، تلفن همراه و حتی شبكه‌های اجتماعی نیز خدمات بانكداری را در هر زمان و مكانی در دسترس كاربران قرار داده و در عین حال از سرعت و امنیت بیشتری برخوردارند. یكی از اصلی‌ترین كاركردهای فناوری اطلاعات، از بین بردن مرزهای جغرافیایی و تسهیل تبادل اطلاعات در همه جای جهان است.

دنیا تخت گاز در جاده دیجیتالی‌شدن پیش می‌رود و حتی سال ۲۰۲۰ با کرونایش نیز نقش سوخت موشک را برایش ایفا کرد. کووید 19 با ایجاد مانعی بزرگ در تحقق عینی مفهوم «دسترسی فیزیکی» بر سر راه کسب‌وکارهای سنتی از رشد آن‌ها جلوگیری کرد و از طرف دیگر، نگاه‌ها را به سمت مفاهیمی مثل «دورکاری» چرخاند که نیازمند بستر دیجیتالی هستند.

بدون اغراق از صد نفر انسان ساکن طهران نود نفر مبتلا به تب و ناخوشی شده و چنان شده است که بازارها و دکاکین بسته شد. عموم مدارس تعطیل کردند. در تمام ادارات بیش از یک ثلث اعضا حاضر نمی‌شود. در هر خانه روی‌هم روی‌هم مریض ریخته است که کسی نیست پرستاری مرضا را بنماید. هیچ کس همچو واقعه را به‌یاد نداشت و این مرض با سینه‌درد است، سه شب یا دو شب با سردرد و سرگیجه..." این بخشی از روزنامه خاطرات عین‌السلطنه در سال 1297 خورشیدی برابر با 1918 میلادی است. سالی که آنفولانزای معروف به اسپانیایی در جهان شیوع یافت و از طریق سربازان خارجی از اروپا به ایران رسید.

بیماری کرونا تأثیر اقتصادی گسترده‌ای در جهان ایجاد کرده است. اقتصاددان‌ها از چند سال گذشته پیش‌بینی کرده بودند که اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ یا ۲۰۲۱ وارد رکودی دیگر خواهد شد، اما بیماری کرونا باعث تشدید و همچنین تسریع این رکود می‌شود. علیرغم اینکه هیچ راهی برای مشخص کردن آسیب‌های اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا ویروس در سطح جهانی وجود ندارد، اما اقتصاددانان توافق دارند که تأثیر منفی شدیدی بر اقتصاد جهانی خواهد گذاشت. ویروس کرونا جدا از گرفتن جان انسان‌ها، در کشورهای مختلف اقتصاد جهانی از آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه تا قلب اروپا و این اواخر آمریکا و استرالیا و آفریقا را درگیر خود کرده است. شیوع بیماری کرونا در چین تبدیل به سم مهلکی برای رشد اقتصاد جهانی شده و پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی جهانی فصل اول امسال را به ضعیف‌ترین حد ممکن کاهش داده است.

کروناویروس یا کووید-۱۹ با ایجاد ترس و نگرانی آسیب‌هایی را به اقتصاد جهانی وارد آورده و بازارهای مالی را دچار نوسان کرده است. ۴۹ روز پس از اولین گزارش ابتلا به بیماری کووید-۱۹ در تاریخ ۹ مارس ۲۰۲۰، توسط سازمان جهانی بهداشت، سیل عظیم نفت عربستان سعودی بازار نفت را با پیامدهای نامطلوبی روبرو کرد. در این تاریخ قیمت نفت به یکباره ۲۰ درصد کاهش یافت.

چند ماه پیش وقتی برای اولین بار خبر شیوع یک بیماری ویروسی جدید در یکی از شهرهای چین شنیده شد، کمتر کسی ابعاد آن را به شکلی که اکنون با آن مواجه هستیم تصور می‌کرد. ویروس جهش‌یافته‌ای که به خاطر ویژگی‌های عجیب و پیشرفته خود به راحتی قابلیت منتقل شدن را دارد و هر نوع تجمع یا تراکم انسانی می‌تواند به شدت و حدت آن بیفزاید و درصدی از مبتلایان را به سرعت به پایان زندگی نزدیک کند. همین ویژگی‌ها کافی بود که تقریباً تمامی مناسبات اجتماعی-اقتصادی کشورها به صورت بی‌سابقه‌ای تحت تأثیر قرار بگیرد و علاوه بر یک بحران سلامت، بحران اقتصادی بزرگی را پیش‌ روی کل دنیا قرار دهد. بسیاری در ابتدا به این فکر می‌کردند که کدام بخش‌های اقتصاد بیشتر ممکن است با آسیب روبه‌رو شوند و تحت‌الشعاع قرار بگیرند اما به مرور سؤال اصلی این‌طور تغییر کرد که کدام بخش‌ها ممکن است در امان بمانند. از صنایعی مثل گردشگری و حمل‌ونقل گرفته که اولین قربانیان این ویروس بودند تا ساختمان‌سازی و صنایع غذایی و حتی مسابقات ورزشی همه ضررهای هنگفت و آسیب‌های جدی دیدند.

ویروس کرونا، کار از راه دور (دورکاری) را در یک آزمایش غول‌پیکر و در مقیاس کاملا بی‌سابقه‌ای قرار داده است. در سرتاسر چین، ایتالیا، ژاپن و کره جنوبی، کارگران به بن‌بست رسیده‌اند. هفته‌های گذشته، در سیاتل نیز همین اتفاق افتاد. آمازون، فیس بوک، مایکروسافت و گوگل همه به کارمندانشان گفتند که در خانه بمانند و ادارات منابع انسانی در همه جا برنامه‌های احتمالی را که شامل نگه‌داشتن کارگران در خانه است در نظر گرفته‌اند.

تصور غالب این است که وقتی مدیر یک شرکت هستید باید روی این شغل و روی سازمانتان تمرکز زیادی بکنید. خیلی‌ها باور دارند که اساسا در حالتی غیر از این موفق نخواهند بود. البته هستند افراد زیادی که اعتقاد دارند برای پیشرفت در کار باید تجربه‌های متنوعی در جغرافیاها و صنایع و عملکردهای مختلف به دست آورد اما در نهایت باور عمومی این است که وقتی در یک سمت چالشی قرار گرفتید، باید تمام توجه را به این سمت منعطف کنید. چنین رویکردی در کوتاه مدت جواب می‌دهد. اگرچه نتیجه کار مشترک ما با هزاران مدیر ارشد به ما نشان می‌دهد که این روش می‌تواند در دراز مدت مانع توسعه بشود.

با نگاهی گذرا بر صورت‌های مالی برخی بانک‌ها، فارغ از تفاوت‌های شکلی و محتوایی صورت‌های مالی اساسی سه‌گانه (صورت وضعیت مالی، سود و زیان و جریان‌های نقدی) متوجه صورت مالی می‌شویم که تا چند سال قبل نه‌تنها در صنعت بانکداری کشور که در گزارشگری مالی دنیا نیز سابقه‌ای نداشته است و برای آن نیز استانداردهای حسابداری مشخصی توسط کمیته‌های استانداردگذار وضع نشده است.

بیراه نیست اگر عده‌‌ای عالم‌گیری ویروس کرونای 2019 را زنگ پایان یک دوره تلقی می‌‌کنند. این بیماری، در همین چند ماه، کم و بیش بر تمام جنبه‌‌های زندگی‌مان اثرگذار بوده است و بسیاری از مشاغل و خدمات دورانِ پیشا کرونا، محض بقا، خود را مستلزم ایجاد تغییراتی بعضاً شگرف دیده‌‌اند؛ بانک‌‌ها هم از این قاعده مستثنی نیستند.

دکتر علی‌اکبر کمیجانی استاد تمام دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران است که مدرک دکتری خود را در رشته اقتصاد از دانشگاه ویسکانسین میلواکی آمریکا دریافت کرده است. او در حال حاضر قائم مقام رئیس کل بانک مرکزی است و سابقا سمت‌های پژوهشی و مشاوره‌ای متعددی در دانشگاه تهران و دولت‌های پیشین داشته است.

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۲۰

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۹

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۹

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۹

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۹

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۹

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۹

بررسی چالش‌های نظام بانکی در گفتگو با «مدیرکل سابق نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری در بانک مرکزی» چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۸

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۶

(منتشر شده در روزنامه جهان‌اقتصاد مورخ ۲۷ خرداد ۹۷)

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۴

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۴

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۴

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۴

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۴

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۴

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۳

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۵

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۵

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۵

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۵

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۵

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۱۵

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره ۷

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 8

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 8

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 8

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 8

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 7

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 3 اسفند 1392

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 2 اسفند 1392

چاپ شده در نشریه آفتاب خاورمیانه شماره 2 اسفند 1392